Bij Ikea in Nederland worden ze verkocht als Zweedse gehaktballetjes. Bij de Ikea in Zweden heten ze gewoon gehaktballetjes. Of köttbullar om precies te zijn. Om misverstanden te voorkomen: dat spreek je uit als ‘sjutbullar’. Maar waarom die extra aanduiding en niet gewoon gehaktballetjes? 

Wat maakt de Zweedse gehaktballetjes Zweeds?

Ik vermoed dat ze zo genoemd worden omdat het hele andere balletjes zijn dan Nederlandse gehaktballetjes. Ikea doet dus aan verwachtingsmanagement door er bij te zeggen dat het Zwéédse balletjes zijn. En ze maken er tegelijkertijd iets bijzonders van. Ikea is namelijk zo trots op de Zweedse balletjes dat ze ze wereldwijd verkopen in hun restaurants en winkels. Ongeveer 180 miljoen per jaar. Maar het zijn dus geen gehaktballetjes, zoals de Nederlandse. Ze lijken namelijk meer op frikandel. Het vlees is veel fijner gemalen. En ze zijn ook wat zompiger dan de Nederlandse gehaktbal. Dat komt omdat er melk of room in zit. Of, als het goedkoop moet zijn (I’m looking at you Ikea): water. Het andere magische ingrediënt dat de Zweden in hun balletjes stoppen is suiker. Hoewel, bij Ikea dan weer niet. Ik denk een concessie voor de internationale markt. Want Zweden zijn dol op suiker. In alle Zweedse recepten die ik vind zit het er standaard in.

Frikandel

Je kunt overigens in Zweden ook frikadeller eten. Die lijken, om de verwarring compleet te maken, meer op de Hollandse gehaktbal. De structuur is grover. Maar de Zweedse frikadel wordt gekookt in bouillon, niet gebakken in jus. Dus de smaak is heel anders dan de Nederlandse gehaktbal. Ben je in Zweden en heb je zin in een Nederlandse gehaktbal? Dan kun je het beste een pannbiff nemen. Maar dat terzijde.

Klassieker

In Zweden zijn de befaamde gehaktballetjes sinds het begin van de 19e eeuw favoriet, en inmiddels een klassieker. Ze worden gegeten met aardappelpuree of gekookte aardappel, met bruine saus (een soort mengsel van jus en room) en vossenbessenjam (lingonsylt). Of ze worden gehalveerd en op een broodje gegeten met rode bietensalade. Je kunt ze bij elke snackbar op straat kopen, maar ze horen ook standaard bij elk kerstbuffet.

Bullar

Nog een terzijde: Je kunt in het Nederlands wel Zweedse balletjes zeggen, maar in het Zweeds kun je köttbullar niet afkorten naar bullar, want daarmee worden kanelbullar bedoeld.